مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

الف: مسجدى كه خراب نشده و قابل‌استفاده است اگر نياز به توسعه دارد و این کار به نفع نمازگزاران است، میتوان‌ آن را خراب كرد و بهتر و بزرگ‌تر ساخت.ب: درصورتی‌که کارشناسان تائید کنند میتوان‌ آن را بازسازی کرد.ج: اگر به معني فروختن آن و خريدن مکان جديد براي مسجد است، جايز نيست ولي تخریب و بازسازي به سبک روز که به نفع نمازگزاران باشد مانعي ندارد و اگر ضایعاتی دارد که قابل‌استفاده در همان مسجد یا در مساجد دیگر نیست، مجاز هستید آن را به فروش رسانده و در همان مسجد مصرف کنید.

اگر وقف مسجد شده، فروختن آن جایز نیست؛ بلکه می‌توانند اجاره دهند و درآمد آن را صرف آشپزخانه جدید کنند و اگر ملک مسجد است اما وقف مسجد نیست، می‌شود آن را فروخت و صرف آشپزخانه جدید کرد.

ساختن مسجد مستحب است و هرقدر در جاى مناسب‌تر و بهترى باشد كه مسلمانان از آن بيشتر استفاده كنند بهتر است. تعمير مسجد نيز مستحب است و از بهترين كارها است و اگر مسجد طورى خراب شود كه تعمير آن ممكن نباشد مى‏توانند آن را به کلی خراب كنند و دوباره بسازند و اگر در منطقه‌ای مسجد به مقدار نیاز وجود دارد، مؤمنین و مؤمنات به بناهاى خیر دیگر که موردنیاز مردم است، بپردازند که ان‌شاءالله ثوابش کمتر از مسجد نخواهد بود، یا به مناطق محروم و نیازمند توجّه کنند.

چنانچه باغچه متعلّق به مسجد است و توسعه مسجد براى نمازگزاران لازم است، قطع درخت مزبور اشکال ندارد.

درصورتی‌که موردنیاز مسجد باشد و مزاحم نمازگزاران نباشد اين كار اشكالى ندارد، امّا احكام مسجد را دارد.

چون ما وقف را مشروط به صيغه نمی‌دانیم و با صِرف عمل نيز وقف صورت می‌گیرد اين هم وقف محسوب می‌شود و خارج كردن آن از محل وقف جايز نیست.البتّه بايد توجه داشت اگر وقف بودن ثابت نباشد، حداقل هديه به محل وقف است كه بازهم خروج مال هديه از آن محل جايز نيست؛ مگر اينكه متعارف بين مردم در آن منطقه اين باشد كه اموال مربوط به حسينيه يا امثال آن، هم براى خود آن محل استفاده می‌شود و هم براى مراسم‌های آن منطقه اگرچه خارج از مسجد يا حسينيه باشد؛ پس اگرچه وقف باشد ولى میتوان‌ آن را موقتاً از محل وقف خارج كرد و در منطقه براى مراسم‌هایی كه محتواى آن‌هم سو با برنامه‌های مسجد و يا حسينيه باشد استفاده كرد. این‌ها در صورتى است كه واقف يا واهب شرط خاصی نگذارد و الا بايد به‌شرط عمل كرد.

تأسيس سرويس بهداشتي به دليل کوچک بودن يا تغيير مکان و امثال آن در مساجد چند حالت دارد: از ابتدا در زميني که وقف مسجد کرده‌اند (چون مساجد در عرف امروز همراه با سرويس بهداشتي است) میتوان‌ سرويس بهداشتي ساخت، ولي در مساجد قديمي آنچه جزء مسجد است، مانند صحن يا حياط مساجدي که غالباً در آن نماز می‌خوانند را نمی‌توان تبديل به سرويس بهداشتي کرد و بايد محل ديگري را براي اين منظور تهيه کنند، ولي مناطقي مانند مازندران و آذربايجان که معمولاً در حياط مسجد نماز نمی‌خوانند، هرچند حياط وابسته به مسجد است ولي چون جزء آن يعني محل نماز نيست براي ساخت سرويس مانعي ندارد.

اجاره دادن مساجد تحت هيچ عنوآنجايز نيست؛ توضیح آنکه گاهى قسمتى از مسجد را تبديل به منبع درآمدى براى مسجد می‌کنند؛ مثلاً زيرزمين آن را به آشپزخانه تبديل می‌کنند و كرايه می‌دهند يا در بازسازى مسجد چند مغازه درست می‌کنند كه درآمد آن‌ها را صرف مسجد می‌کنند، این‌ها هیچ‌کدام ازنظر شرعى جايز نيست، نه مسجد را میتوان‌ اجاره داد و نه میتوان‌ از آن مغازه‌ای جدا كرد و نه زيرزمين آن را میتوان‌ به‌عنوان آشپزخانه و... كرايه داد چون زمين مسجد هر چه پايين هم برود بازهم جزء مسجد است و احكام مسجد را دارد.البته اگر اين تغييرات را بدون اجازه انجام دادند ما نمی‌گوییم آن را تخريب كنند ولى بايد از خود آن براى مسجد استفاده شود نه از درآمد آن. مثلاً اگر مغازه ایست، درب بيرونى آن را مسدود كنند و درى از داخل براى آن باز كنند تا به‌عنوان اتاقى براى مسجد مورداستفاده قرار گيرد، در ضمن باید توجه داشت که اگر از اول نیت ساخت مغازه و مانند آن را داشته باشند، این کار مانعی ندارد.

الف: فروش موقوفات به‌هیچ‌عنوآنجايز نيست و اگر مسجد خراب شود بايد آن‌ها را صرف تعمير همان مسجد كنند و هرگاه به درد آن مسجد نخورد بايد در مساجد ديگر صرف شود و اگر به درد مساجد ديگر نيز نخورد بايد آن را بفروشند و پولش را اگر ممكن است صرف تعمير همان مسجد وگرنه صرف تعمير مسجد ديگر نمايند.ب: فروش موقوفات به‌هیچ‌عنوآنجايز نيست ولی اگر به‌هیچ‌وجه در آن مسجد قابل‌استفاده نيست می‌توانند آن را بفروشند و اشياءِ مشابه قابل‌استفاده خريدارى كنند و اگر اشياءِ مشابه لازم ندارد در ساير احتياجات آن مسجد صرف شود، در مورد وسایل بالا قیمت نیز همین‌گونه عمل نمایند.ج: نمی‌توان به فقیر داد و باید طبق صورت قبلی عمل نمود، مگر اینکه به‌هیچ‌وجه قابل‌فروش نباشد.

لحظاتی در مسجد بنشیند و یک سوره حمد و توحید بخواند و بعد خارج شود.

دو حالت دارد: اگر از امکانات مسجد، براي مراسمي که در آنجا برپا می‌شود (مانند مجلس فاتحه) که در عرف منطقه معمولاً این‌گونه مجالس را در مساجد برپا می‌کنند استفاده شود، اشکال ندارد؛ و به دليل استفاده شخصي از امکانات، پولي را بابت هزینه‌هایی که بر مسجد تحميل می‌شود می‌پردازند. ولي بيش از اين مقدار بابت اجاره مسجد و امثال آن جایز نيست و اگر به‌عنوان کمک به مسجد باشد با رضايت پرداخت‌کننده مانعي ندارد. ولي گاه امکانات مسجد را بيرون می‌برند، يا غذا را در آشپزخانه مسجد براي مراسم خارج از آن می‌پزند، در اين موارد حکم اولیه عدم جواز است و بايد از امکانات مسجد براي خود آن استفاده کرد، مگر در مناطقي که عرف محل این‌گونه است؛ يعني کساني که امکانات را از اوّل وقف می‌کنند، وقف عام کرده‌اند نه خاص مسجد و در صورت شک در نيّت وقف کننده‌ها قدرمتيقّن، مخصوص مسجد خواهد بود. البته باید توجه داشت در هر دو صورت اگر از امکانات برای عروسی استفاده می‌شود، مشروط بر آن است که مستلزم كار حرام نباشد.

از روز اوّل که مسجد را وقف می‌کنند می‌توانند بخشي يا طبقه‌ای را مسجد و بخش يا طبقات ديگر را براي امور ديگري در نظر بگيرند. (الوقوف علي حسب ما يوقفها أهلها) و آنچه را جزء مسجد نمی‌کنند حکم مسجد ندارد پس میتوان‌ بخشي را حسينيه و يا حتي سرويس بهداشتي کرد و بخش ديگر را مسجد به‌شرط اینکه مسجد را آلوده نکند، ولي اگر بعد از وقف و ساخته‌شدن مسجد می‌خواهند بخشي از آن را تغيير دهند يا طبقه‌ای به‌عنوان غير مسجد به آن اضافه کنند در مواردي که مزاحم نمازگزاران نباشد و در شأن مسجد باشد مانند حسينيه و کتابخانه و بسيج و مراسم عزاداري اشکال ندارد ولي درهرحال حکم مسجد را دارد؛ ولي ساخت يا تبديل به خانه عالم و خانه خادم يا محلی براي بانواني که عذر شرعی دارند، جايز نيست.