حکم نسبت دادن شایعات به یکدیگر
آیا گفتگوها و مباحث سیاسى که نقل مجالس شده و افراد دانسته یا ندانسته موضوعى را به اینوآن نسبت میدهند، غیبت محسوب میشود؟
نسبت دادن شایعات به یکدیگر نوعى تهمت است که فراتر از غیبت است؛ ضمناً چنانچه عیب پنهانى را بدون جهت آشکارا بگویند، غیبت است.
حکم انتقاد از ادارات
اگر گفته شود: «فلان اداره یا سازمان به مردم ظلم میکند، یا خیلى ایراد میگیرد» آیا بیآنهمچنین جملاتی حرام است؟
اگر ظلم آن آشکار باشد اشکالى ندارد.
حکم انتقاد از شخص غائب در صورت عدم شناخت او
اگر منتقد شخص غائب را نشناسد، ولى شنونده انتقاد، آن شخص را بشناسد مثلاً فردى جنسى را از مغازهداری خریده است؛ شخصى که مغازهدار را نمیشناسد عیوب جنس خریداریشده را تذکّر میدهد و جملاتى از این قبیل میگوید: «آن مغازهدار کلاهبردار است»، «خائن است»، «سَرَت کلاه گذاشته» این کار چه حکمی دارد؟
این کار جایز نیست; مگر اینکه عمل او ظاهر و آشکار، یا در مقام مشورت و رفع ظلم بوده باشد.
حکم اظهار سوءظن به اشخاص در مقام مشورت
آیا بیان سوءظن نسبت به شخصی در مقام مشورت درجایی که هدف عقلایی در میان است، بهطور مثال سرقت یا قتلى صورت گرفته و فرد احتمال دهد که دزد یا قاتل فلان شخص باشد؛ در این صورت چنانچه فرد در مقام مشورت و بازجویى نیروهاى انتظامى و یا حتّى ابتداءاً سوءظن خود را نسبت به آن شخص بازگو کند، این کار چه حکمی دارد؟
درصورتیکه براى کشف جرم غالباً راهى جز اینگونه تحقیقات وجود نداشته باشد، شرعاً جایز است. ولى باید کارى کرد که آبروى اشخاص در ظاهر کاملاً محفوظ باشد و بدون اثبات جرم به کسى اهانت نشود.
بیان نکات منفی کاندیداتورها در جمع
انتقاد از کاندیداتورها و بیان نکات منفى آنها در جمع یا بین دو نفر چه حکمی دارد؟
درصورتیکه در مقام مشورت براى رأى دادن به آنها باشد اشکال ندارد، ولى باید صفات آنها را بیان کرد نه توهین و مذمّت و تحقیر و یا خداینکرده تهمت به آنها زده شود.
حکم غیبت در صورت گوش دادن به درد دل دیگران
اگر همسر به خاطر ناراحتی شدید از کسی، مطلب را با شوهرش در میان گذارد و با او درد دل کند این کار چه حکمی دارد؟
اگر عیب پنهانی کسی را برای شوهر خود بگوید و او اطلاع نداشته باشد غیبت است.
حکم غیبت از مسئول اداره
غیبت کردن از مسئول اداره یا کارمندى که خلافى مرتکب شده است چه حکمی دارد؟
اگر بهقصد نهى از منکر باشد و اثر داشته باشد لازم است.
حکم غیبت از شخص دیوانه
اگر پشت سر شخص دیوانه، دربارهی گفتار و کردار او صحبت کنیم و بخندیم چه حکمی دارد؟
هرگاه سخن از عیوب ظاهری او باشد که دیگران اطلاع دارند غیبت محسوب نمیشود هرچند احتیاط در ترک آن است.
شرط نبودن قصد غیبت در صدق عنوان غیبت
بعضی از فقها معتقدند که در صدق عنوان غیبت نیت نیز شرط است یعنی متکلم باید قصد غیبت هم داشته باشد و الا غیبت صدق نمیکند. به نظر مبارک شما قصد شرط است؟
قصد غیبت شرط نیست و به تعبیر دیگر هرگاه آنچه میگوید مصداق غیبت باشد قصد هم خودبهخود حاصلشده است.
حکم بدگفتن از یک شهر یا یک گروه
چنانچه مثلاً گفته شود مردم فلان شهر یا گروه بد هستند آیا این غیبت بهحساب میآید؟
اگر آنها واقعاً خوب هستند و او نسبت بدی داده تهمتزده و اگر بد هستند و مخاطب نمیدانسته غیبت کرده است.