وظیفه پزشک نسبت معالجه نامطمئن
اگر بخواهيم طبابت پزشك را، تنها در صورتى مجاز بدانيم كه وى داراى تخصّص و تجربه كافى باشد، عملاً مسائل درمان با اختلال كامل روبهرو خواهد شد، زيرا:اولاً: هر پزشكى تا رسيدن به اين تخصّص و تجربه كافى بايد همان مراحل اولیه را طى كند; كه همان دوران بدون تجربه و تخصّص است.ثانياً: به علّت جمعیت زياد، امكانات كم، فرصتهای ناكافى و دهها علل ديگر ـ حداقل در كشور ايران ـ نمیتوان انتظار داشت پزشكانى كه از ابتدا كاملاً مسلط باشند به طبابت بپردازند.بنابراین لطفاً بفرمایید:الف) در مواردى كه پزشك داروى مؤثر بيمارى، يا عوارض خطرناك آن را فراموش نموده و فرصت و امكانات كافى جهت دسترسى به اطّلاعات كافى يا پزشك متخصّص ديگرى نيز ندارد.ب) مطمئن است كه داروى خاصی براى بيمارى مفيد است و از سوى ديگر نيز مطمئن است، يا احتمال میدهد كه در صورت تجويز آن دارو عوارضى خفيف، يا شديدتر از خود بيمارى و حتّى مرگ، گریبان گیر اين بيمار خواهد شد ـ البتّه موارد الف و ب شامل مسائل تشخيصى نيز است ـآيا پزشك در اين حالات میتواند مريض را به حال خود بگذارد و چنين فرض كند كه گويا پزشكى موجود نبوده و قضا و قدر الهى هرچه باشد بر او جارى خواهد شد و بدين ترتيب خود را در معرض خطر مؤاخذه مادّى و معنوى حاصل از عوارض احتمالى و هزینههای نابجاى آن قرار ندهد و كار وى را به خداوند واگذارد، كه يا خود بهبودى نسبى يابد و فرصت تحقيقات بعدى فراهم گردد و يا بهتدریج دچار عوارض شديد و مرگ گردد؟اصولاً در چنين مواردى كه پزشك واقعاً نمیداند كه براى نجات جان يا تسكين آلام یک بيمار چهکاری انجام دهد وظيفه او چيست؟ درمانهای بدون اطمينان و غیرقابل اطمينآنکه ممكن است باعث مرگ يا عوارض شديدتر شود؟ يا عدم هرگونه اقدام درمانى؟ اگر پزشك با اقدام به درمان نامطمئن موجب خسارت و مرگ مريض گردد آيا مسئول است؟ اگر اقدام به هيچ درمانى نكند با توجّه به علل و توضيحات فوق، مسئولیتی متوجّه او نخواهد بود؟اين نكته بايد در نظر گرفته شود كه گاه فرصت هيچ مشورت و ارجاع بيمار به پزشكان متخصّص و آگاه ديگرى وجود ندارد.در خاتمه جهت روشن شدن موضوع، مثالى ذكر میشود: گاهى پزشكى كه داراى تجربه كافى نيست با بيمارى در حالت بيهوشى مواجه میشود كه نمیداند (بهطور مثال) اين بيمار در اثر كمبود قند، دچار بيهوشى شده يا براثر بالا بودن قند؟ و در اين حالت طبيعى است كه درمان كاملاً متناقض است و باعث اشتباه پزشك میشود. وظيفه چيست؟
اين مسئله چند حالت دارد:۱. چنانچه خطرِ قطعى يا ظنی بيمار را تهديد نمیکند و معالجه نيز نامطمئن است در اين صورت اقدام به معالجه نشود.۲. درصورتیکه معالجه ازنظر عرف پزشكى قابلقبول است، هرچند احتمال عوارض وجود دارد، در اين مورد پزشك میتواند اقدام كند، مخصوصاً اگر خطرى بيمار را تهديد كند.۳. درصورتیکه خطر حتمى و معالجه نامطمئن است، ولى درصد نجات وجود دارد و امكان مراجعه به متخصّص نيز وجود ندارد، در اينجا میتواند، اقدام به معالجه نماید و در صورت عدم تقصير و عدم سهلانگاری، طبيب ضامن نيست.
تشخیص نادرست توسط طبیب حاذق
اگر به سبب تشخيص نادرست طبيب حاذق آسيبى به بيمار وارد شود، آيا بايد ديه پرداخت شود؟ ديه بر عهده كيست؟
ضامن است، مگر اينكه قبلاً به طور خصوصى يا به طور عام نسبت به خسارتها اعلام برائت كرده باشد.
خسارت ناشی از عدم سؤال در مورد بارداری
اگر پزشك از باردارى بيمار سؤال نكند و وى هم متذكّر نشود، مسئولیت عوارض احتمالى بر عهده كيست؟
پزشك موظّف است از زنانى كه در معرض باردارى هستند سؤال كند؛ و اگر بدون تحقيق داروى مضری بدهد مسئول است.
تجویز داروهای مضر برای زنان باردار
اگر پزشك با توجّه به گستردگى موضوع نداند، يا فراموش كرده باشد كه دارو يا روش تشخيصى وى براى خانمهای باردار يا شيرده مضر است، مسئولیت پزشك در صورت ايجاد عارضه در جنين يا مادر در چه حد است؟
پزشك موظّف است از زنانى كه در معرض باردارى هستند سؤال كند؛ و اگر بدون تحقيق داروى مضری بدهد مسئول است.
خسارت ناشی از غلط نوشتن نسخه توسط پزشک
با توجّه به اينكه شيوه معالجه و درمان به اين شكل است كه طبيب نسخه را نوشته و به بيمار میدهد و او دارو را تهيّه و استفاده میکند. حال اگر طبيب حاذق نسخه را غلط بنويسد و درنتیجه صدمهای به بيمار وارد شود، بفرماييد:۱. آيا بايد دیهای پرداخت شود؟۲. ديه بر عهده كيست؟۳. در صورت حاذق نبودن طبيب حكم چيست و ديه بر عهده كيست؟۴. در صورت سهلانگاری چه تكليفى متوجّه طبيب است؟
۱ تا ۴. بر عهده طبيب است.
خسارات ناشی از بهروز نبودن اطلاعات پزشک
در علم پزشكى برخى از روشهای درمانى باگذشت زمان دچار تغييراتى شده، يا بهکلی ارزش خود را از دست میدهد. درصورتیکه پزشك به علّت عدم مطالعه، از اطّلاعات جديد مطلع نشود، آيا مسئول است؟
اين مسئله دو حالت دارد: حالت اوّل اين است كه عرف پزشكان، پزشك را در برابر فرانگرفتن معلومات جديد مقصّر میشناسند، در اين صورت ضامن است. حالت دو آن است كه فراگرفتن آن مسائل را وظيفه طبيب نمیدانند، بلكه جزء تكامل علم محسوب میشود، در اين صورت مسئول نيست.
زایل شدن بکارت هنگام معاینه
درصورتیکه بيمار در حين معاينه توسّط طبيب و در اثر معاينه بكارتش زايل گردد بفرماييد:الف) آيا مسؤوليّتى متوجّه پزشك خواهد شد؟ب) در صورت مثبت بودن پاسخ، آيا پزشك علاوه بر ارش البكارة، بايد مهرالمثل نيز بپردازد؟ج) آيا علم و آگاهى طبيب، يا عدم آگاهى وى به باكره بودن، تأثيرى در حكم مسئله دارد؟د) آيا عدم اعلام باكره بودن از جانب بيمار، در حكم مسئله مؤثر است؟ه) درصورتیکه وضعیت ظاهرى بيمار بهگونهای باشد كه پزشك احتمال باكره بودن وى را ندهد، آيا تأثيرى در حكم مسئله دارد؟و) چنانچه پزشك قبل از انجام معاينه از بيمار برائت گرفته باشد، موجب عدم ضمان وى میشود؟
الف تا و) هرگاه وضع ظاهرى بيمار عدم بكارت باشد و بيمار طبيب را در جريان نگذارد، طبيب ضامن نيست، همچنين اگر برائت جسته و مقصّر نباشد. ولى درصورتیکه ظاهر او بكارت باشد، يا لااقل احتمال قوى برود كه باكره است و برائت هم نجسته باشد طبيب ضامن مهرالمثل است، مگر اینکه بتواند او را بهصورت اوّل بازگردانده در اینجا ارش نقص موقّت و هزینههای اضافى را میپردازد.
ضمان پزشک در قبال فرانگرفتن روشهای جدید درمانی
نظر به اينكه به خاطر سير تكامل علوم، تعليم روشهای قبلى نيز در دوران دانشجويى امکانپذیر نيست، چه برسد به روشهای جديد، آيا پزشك میتواند به همان روشهای قبلى اكتفا نمايد و يا فقط در حدّى كه وقت محدودش اجازه میدهد به فراگيرى آنها بپردازد در اين صورت اگر متوجّه مسائل مهم جديد نشود آيا مسئولیتی بر عهده اوست؟
پزشك بايد نهايت تلاش خود را در فراگيرى بكند و چنانچه قبل از درمان از بیمار برائت براى رفع ضمان به عمل بیاورد مسئول نيست.
ایجاد آسیبهای جانبی هنگام معالجه
هرگاه پزشك يا دستيار وى، به هنگام معالجه بيمار، لطمه يا ضربهای بر عضو ديگر او وارد كند، مثلاً جهت احياى قلب، دندههای بيمار در حال ماساژ بشكند. يا جهت تحريك بهعکس العمل، بهصورت بيمار سيلى بزند و پرده گوشش پاره شود. آيا پزشك ضامن است؟
درصورتیکه اين كار براى معالجه اجتنابناپذیر باشد و از مريض يا اولياى او اجازه گرفته باشد، ضامن نيست. در غير اين صورت ضامن است.
خسارات ناشی از عدم مهارت هنگام ختنه کردن
پسرم توسّط یک پزشك ختنه شد. به دليل بیاحتیاطی و عدم مهارت در عمل جرّاحى، خسارات ذيل برايشان وارد شد:۱. از بين رفتن تمام پوست روى آلت۲. قطع قسمتى از آلت۳. تنگ شدن مجراى بول و كج شدن آلت۴. از بين رفتن توان مقاربت و لذّت جنسى (به دليل فقدان پوست طبيعى روى آلت) و عدم انزال، كه نتيجه آن عدم تولیدمثل و بارورى است.۵. عمل جراحى آلت و ترميم پلاستيكىلطفاً بفرماييد: ديه ضايعات فوق چيست؟
نسبت به ضايعاتى كه در پوست آلت و تنگى مجرا و كج شدن به وجود آمده، طبق تشخيص كارشناس ارش تعلّق میگیرد و در مورد عدم بارورى، اگر پس از معالجه مشكل حل نشود آن نيز ارش دارد.
ضمان بیمار در صورت سرایت بیماری واگیردار
چنانچه بر اثر سهل انگاری افراد مبتلا به بیماری های واگیردار و عدم توجه به رعایت بهداشت، این بیماری به دیگران سرایت کند و موجب بروز خسارت گردد، آیا ضامن هستند؟
در صورتی که این کار سبب ابتلای به بیماری خطرناک منتهی به مرگ می شود دیه تعلق می گیرد و آن کس که باعث شده باید دیه را بپردازد و اگر فقط هزینه درمانی سنگینی دارد آن را باید بپردازد.