هرگاه كسى بعد از غروب روز آخر ماه از دنيا برود، بايد فطره او و عيالاتش را از مالش بدهند، ولى اگر پيش از غروب بميرد واجب نيست و درصورتی‌که عيالاتش داراى شرايط وجوب فطره هستند خودشان بايد زكات فطره را بپردازند.
مخارج سربازها در سربازخانه‌ها يا ميدان جنگ بر عهده دولت است، ولى فطره آن‌ها بر دولت واجب نيست و اگر شرايط در خودشان جمع است بايد زكات فطره خود را بدهند.
زکات فطره آن‌ها بر هیچ‌کس واجب نیست; مگر اینکه چند روزى از ایّام آخر ماه رمضان در یکجا باشند، ولى اگر سحرها مرتباً یکجا باشند، بر عهده صاحب آن منزل است.
با توجّه به اینکه دانشجویان محترم معمولاً غذا خریدارى مى کنند، هرچند با قیمت نازل باشد، زکات فطره بر خودشان است، یا بر کسى که خرجى آن‌ها را می‌دهد.
زكات فطره بر تمام كسانى كه قبل از غروب شب عيد فطر بالغ و عاقل و غنى باشند واجب است، يعنى بايد براى خودش و كسانى كه نان‌خور او هستند، هر نفر به‌اندازه يك صاع (تقريباً سه كيلو) ازآنچه غذاى نوع مردم آن محل است، اعم از گندم و جو يا خرما يا برنج يا ذرت و مانند این‌ها به مستحق بدهد و اگر پول يكى از این‌ها را بدهد كافى است.
طلا داراى دو نصاب است: نصاب اوّل آن 20 مثقال شرعى است كه معادل 15 مثقال معمولى مىباشد، هرگاه به اين مقدار برسد و شرايط ديگر نيز در آن جمع باشد بايد چهل يك آن را (دو و نيم درصد) به‌عنوان زكات بپردازد و اگر به اين مقدار نرسد زكات ندارد. نصاب دوم 4 مثقال شرعى است كه 3 مثقال معمولى می‌شود، يعنى اگر 3 مثقال به 15 مثقال اضافه شود بايد زكات تمام 18 مثقال را از قرار دو و نيم درصد بدهد و اگر كمتر از 3 مثقال اضافه شود فقط زكات 15 مثقال واجب است و زيادى آن زكات ندارد، همچنين هر چه بالا رود، يعنى اگر 3 مثقال اضافه شود بايد زكات تمام آن را بدهد و اگر كمتر اضافه شود مقدار اضافه زكات ندارد.
هرگاه طلا و نقرهاى كه دارد جنس خوب و بد يا عيار کم‌وزیاد داشته باشد، زكات هركدام را از همان مىدهد، ولى بهتر آن است كه زكات همه را از نوع مرغوب بدهد.
زکات را در یکى از هشت مورد زیر باید صرف کرد: 1 و 2ـ «فقرا» و «مساکین» و آن‌ها کسانى هستند که مخارج سال خود و عیالاتشان را ندارند. تفاوت فقیر و مسکین در این است که فقیر روى سؤال از کسى ندارد، امّا مسکین نیازمندى است که روى سؤال دارد، کسانى که صنعت و ملک و سرمایه و کسبى دارند که زندگى آن‌ها را اداره نمی‌کند فقیر محسوب می‌شوند و کمبود زندگى خود را می‌توانند از زکات بگیرند. 3ـ کسى که از طرف امام یا نایب او مأمور جمع‌آوری زکات یا نگهدارى یا رسیدگى به‌حساب آن و یا رساندن آن به امام و نایب او، یا رساندن به مصارف لازم هستند می‌توانند به‌اندازه زحمتى که می‌کشند از زکات استفاده کنند. 4ـ افراد ضعیف الایمانى که با گرفتن زکات تقویت می‌شوند و تمایل به اسلام پیدا مى کنند. 5ـ خریدن برده‌ها و آزاد کردن آن‌ها. 6ـ اشخاص بدهکارى که نمی‌توانند قرض خود را ادا کنند. 7ـ «سبیل الله» یعنى کارهایى مانند ساختن مسجد که منفعت دینى عمومى دارد و همچنین مدارس علوم دینى، مراکز تبلیغاتى، اعزام مبلغین، نشر کتاب‌های مفید اسلامى و خلاصه آنچه براى اسلام نفع داشته باشد به هر نحو که باشد، مخصوصاً جهاد در راه خدا. 8ـ «ابن السّبیل» یعنى مسافرى که در سفر مانده و محتاج شده که به مقدار نیازش می‌تواند از زکات استفاده کند، هرچند در محل خود غنى و بی‌نیاز باشد.
هرکدام آن‌ها مانند مشابه آنچه زکات واجب دارد محاسبه می‌شود و در مورد درآمد نقدی، یک‌چهلم (دو و نيم درصد) است، مشروط بر اینکه به‌اندازه نصاب نقدین رسیده باشد.
زکات در نُه مورد واجب می‌شود:1-گندم 2-جو 3-خرما 4-انگور(كشمش) 5-طلا 6-نقره 7-گوسفند 8-گاو 9-شتربنابراین اگر كسى مالك يكى از اين نُه چيز باشد با توجه به شرايط مندرج در رساله علمیّه، بايد مقدار معيّنى را در مصارف مشخص‌شده صرف كند، ولى مستحب است از سرمايه کسب‌وکار و تجارت نيز همه‌سال زكات بدهد، همچنين ساير غلات (غير از گندم و جو و خرما و كشمش) نيز زكات آن مستحب است.
زكات گندم و جو وقتى واجب می‌شود كه دانه آن بسته شود و به آن گندم و جو گويند ولى وقت دادن زكات در گندم و جو زمانى است كه آن را خرمن كنند و کاه را جدا نمايند.
زکات در لغت به معنای پاكى از آلودگى می‌باشد و در اصطلاح فقهی به مقدار معينى از اموال خاص انسآن‌که به‌شرط رسيدن به حدنصاب بايد در موارد مشخص خودمصرف شود گفته می‌شود.
