اجاره بنای ساخته شده در زمین مسجد
آموزش و پرورش مقداری از زمین مسجد را که در کنار زمین متعلق به خودش بوده سهوا یا عمدا تصرف کرده و ساخته است، حال اگر قرار بر تخریب باشد کل ساختمان آموزش و پرورش ویران می گردد یا ضرر فراوانی به مدرسه وارد می شود اداره اوقاف و متولی، حاضرند آن مقدار زمین را به اجاره آموزش و پرورش در آورده و سند اجاره تنظیم نمایند،آیا این امر مشروع است؟
چنانچه این کار عمدى نبوده باید سند اجاره تنظیم کنند، و وجه آن را صرف تعمیرات مسجد نمایند البته آنجا حکم مسجد را دارد و باید احکام مسجد مراعات شود.
اختصاص زیرزمین مسجد به درمانگاه
در صورتى که زیرزمین مسجدى را تبدیل به درمانگاه کنند، مراجعه بیمارانى که عذر شرعى دارند (مانند زنانى که خون نفاس مى بینند) یا بیماران غیر مسلمان به چنان درمانگاهى چه حکمى دارد؟
اوّلاً در صورتى مى توان زیر زمین مسجد را تبدیل به درمانگاه کرد که هیچ گونه مزاحمتى براى نمازگزاران نداشته باشد، و مردم نخواهند از آنجا براى نماز خواندن استفاده کنند و ثانیاً زنان معذور نمى توانند به آنجا مراجعه کنند، و غیر مسلمانان اگر سبب آلوده شدن آنجا نشوند مانعى ندارد و این در صورتى است که درمانگاه بعداً ایجاد شده باشد. امّا اگر از اوّل آنجا وقف بر درمانگاه شده است مشکلى ندارد.
احداث کتابخانه بر روی زمین وقفی مسجد
قطعه زمينى، كه در كنار مسجد است را وقف مسجد نموده اند، آيا ساخت کتابخانه در آن زمین جايز است؟ در فرض جواز، آیا بانوانى كه عذر شرعى دارند مى توانند در آنجا رفت و آمد كنند؟ آيا مى توان از يك اتاق از آن كتابخانه براى پايگاه بسيج استفاده كرد؟
احداث كتابخانه مسجد در آن قسمت، اگر مزاحم نمازگزاران نباشد و هر زمان مورد نياز قرار گيرد در اختيار مسجد قرار دهند، مانعى ندارد؛ ولى بانوانى كه عذر شرعى دارند نمى توانند در آنجا رفت و آمد كنند و براى پايگاه نيز با شرايط فوق مى توان استفاده كرد.
استفاده از طبقه اوّل مسجد برای حسینیه
اگر زمينى براى مسجد وقف شده باشد، آيا جايز است طبقه اوّل آن را حسينيّه و طبقه دوّم را مسجد بنا كنند؟
هر دو طبقه حكم مسجد را پيدا مى كند؛ ولى عزادارى در آن اشكال ندارد؛ به شرط آن كه مزاحم نماز نباشد.
ساخت مسجد بر روی حسینیه
اگر زمینى براى حسینیّه وقف شده باشد، آیا مى شود بالاى آن حسینیّه، مسجد ساخت؟
ساختن طبقه بالا و استفاده از آن براى نماز و عزادارى اشکالى ندارد، ولى حکم مسجد را ندارد; مگر این که از اوّل به همین صورت وقف شده باشد که طبقه پایین حسینیّه و طبقه بالا مسجد باشد.
تشکیل بسیج در مساجد
آيا نيروهاى بسيج مىتوانند در مساجدى كه زمين يا ساختمان و امكانات آنها وقفى است، مستقر شوند و از امكانات چنين مساجدى (مانند آب و برق ...)، براى بسيج استفاده کنند؟
در صورتى كه مزاحمتى براى نمازگزاران و ساير امور مسجد ايجاد نشود، مانعى ندارد.ولی احتياط آن است كه سهم خود را نسبت به آب و برق و ... بپردازند؛ مگر اين كه بانيان اين گونه امور از آغاز وقف را توسعه داده باشند.
احداث مغازه در قبرستان متروکه امامزاده و اجاره آن
دو نفراقدام به ساختن دو باب مغازه در گوشهاى از قبرستان متروكه امامزاده کرده و آن را اجار داده اند و مال الاجاره آن را براى مصارف مسجد و امامزاده در نظر گرفته اند :سوال این که آیا برای این کار نياز به اذن فقيه جامع الشرائط داشته است؟ آيا اجاره انجام گرفته شرعاً معتبر است؟
البتّه نياز به اذن دارد و چنانچه زمين مزبور متروكه بوده، آن ساختمان را فعلا اجازه مى دهيم و اجاره دادن در صورتى مجاز است كه ساختمان مزبور مورد احتياج براى كارهاى مسجد و امامزاده نباشد و مال الاجاره عادلانه باشد و براى امامزاده و مسجد مصرف شود.
استفاده از مسجد متروکه برای مکان ورزشی
مسجد قديمى در روستايى به علّت اين كه چند مسجد جديد و بزرگ بعد از انقلاب اسلامى ساخته شده ديگر از اين مسجد به طور كلّى استفاده نمى نمايند، در ضمن صيغه وقف هم براى اين مسجد خوانده نشده است، ولى چند سال است كه عدّهاى از ورزشكاران اين روستا چون جايگاه ورزشى نداشته از اين مسجد به عنوان باشگاه ورزش باستانى استفاده مى نمايند حال آيا ورزش كردن و تصرف در اين مسجد صحيح است؟
ورزش براى همگان، مخصوصاً براى جوانان و نوجوانان امر لازمى است؛ ولى مناسب مساجد و حسينيّه ها نيست،لازم است مكان مناسب ديگرى براى آن در نظر گرفته شود،در ضمن توجه داشته باشید این مکانها که در آن به نیت مسجد اقامه نماز شده است عملا وقف مسجد شده است و احکام مسجد را دارد ولو اینکه وقف نامه ای وجود نداشته باشد.
استفاده از زیرزمین مسجد برای مکان ورزشی
در یکی از روستاها زمينى وقف مسجد گرديده و مردم به نيّت ساختن مسجد كمك كردهاند چندين سال در زيرزمين اين مسجد نماز برگزار مىگرديد اكنون كه طبقه همكف ساخته شده است از زيرزمين براى نگهدارى وسايل مسجد استفاده مىشود و در ايّام محرّم و صفر به عزاداران أبا عبد اللّه (عليه السلام) غذا داده مىشود و افراد معذور وارد آن نمىگردند آيا مىتوان از اين زيرزمين براى مكان ورزشى جوانان و نوجوانان استفاده و عوايد حاصل را صرف بناى همان مسجد كرد؟
ورزش براى همگان، مخصوصاً براى جوانان و نوجوانان امر لازمى است؛ ولى مناسب مساجد و حسينيّه ها نيست،لازم است مكان مناسب ديگرى براى آن در نظر گرفته شود.
استفاده از منافع ملکی که وقف خاص شده در مورد مشابه
آیا می توان از منافع ملکی که برای مسجدى وقف شده و آن مسجد احتياج ندارد و احتمال هم نمىرود كه تا مدّتى احتياج پيدا كند برای مسجد ديگرى استفاده کرد؟
هرگاه ملكى را مثلا براى تعمير مسجدى وقف كنند چنانچه آن مسجد احتياج به تعمير ندارد و احتمال هم نمى رود كه تا مدّتى احتياج به تعمير پيدا كند در آمد آن ملك را مى توان به مصرف تعمير مسجد ديگرى رساند.
شک در نوع وقف بعد از ساخت بنا در زمین وقفی
بعد از ساخت مسجد در زمین وقفی شک در نوع وقف (اولاد یا امیر المومنین علیه السلام) به وجود آمده است؛ در این صورت تکلیف چیست؟
اگر تحقیق کرده اید و مصرف وقف روشن نشده، باید مال الاجاره مناسبى براى آن زمین در نظر بگیرید، نصف آن را در مصارف مربوط به مجالس مولا امیرالمومنین على(علیه السلام) و نصف دیگر را به موقوفٌ علیهم برسانید مگر این که آنها رضایت دهند که به خاطر مسجد از مال الاجاره صرف نظر کنند و صغیرى هم در میان آنها نباشد.