اگر كسى وصيّت كند «بعد از من فلان محل يا فلان چيز را وقف كنيد»، اين وصيّت را مانند ديگر وصاياى ميّت از ثلث حساب مىكنيم و بر ورثه لازم است به اين وصيّت و ديگر وصايا عمل كنند و اگر مجموع آنها از ثلث بيشتر بود به نسبت از هر كدام كم مىكنيم تا به قدر ثلث برسد.
هرگاه كسى چيزى را وقف كند از ملك او خارج مىشود نه او، و نه ديگران نمىتوانند آن را بفروشند، يا ببخشند و هيچ كس از آن ارث نمىبرد، ولى در بعضى از موارد فروختن آن جايز است.
وقف مشاع جايز است، يعنى مى‌توان مثلًا، دو دانگ از خانه يا مزرعهاى را وقف كرد
اثبات وقف بودن یا از طریق علم و شهرت در محل است و یا بیّنه شرعیّه (دو شاهد عادل) و تنها با ادّعا و حتّى وقف نامه هاى مشکوک چیزى ثابت نمى شود، مگر آن که وقف نامه مورد اعتماد باشد.
شرایط موقوفه عبارتند از 1- ملک واقف باشد 2- عين باشد 3 - معلوم و معين باشد 4- قابل انتفاع يا منفعت باشد.
وقف باید چیزی باشد که عین آن باقی بماند و از منافع آن استفاده شود بنابراین منافع مالی مانند حمل گوسفند را می توان وقف کرد که از شیر و پشمش استفاده کنند ولی وقف منافعی مانند میوه که اصل آنها باقی نمی ماند صحیح نیست.
توليت مربوط به مستغلّات مسجد است. بنابراين، مسجدى كه مستغلّات ندارد نيازى به توليت ندارد.
بعد از تحقّق وقف، املاك وقفى را نمى‌توان تغيير داد مگر اينكه ضرورتى ايجاب كند؛ مثلاً ملك موقوفه در آن شرايط هيچ فايده‌اى براى مصارف وقف نداشته باشد. بنابراین چنانچه در حال و آينده نياز به استفاده از آن مكان مطابق نيّت واقف نباشد (مثل آب‌انبار در زمان ما) مى‌توان براى ساير كارهاى عامّ المنفعه از آن استفاده كرد. و در صورتى كه امكان استفاده از آن مكان نباشد مى‌توانند آن را بفروشند و مكان ديگرى خريده و از آن براى كارهاى عام‌المنفعه استفاده كرد.
بايد اعمالى را كه بر عهده هرکدام از دو طرف مىباشد قبلاً معيّن كنند، مانند تعمير قنات، يا موتور چاه و همچنين تهيّه كود و وسيله سم‌پاشی و غير این‌ها و اگر عرف و قاعدهاى در محل باشد همان كافى است.
در فرض سؤال، درصورتی‌که تمام جهات را روشن كنند معامله صحيح است، هرچند مساقات ناميده نمی‌شود.
اجاره جایز نیست ولی خرید مانعی ندارد.
«مزارعه» آن است كه صاحب زمين، زمين خود را در اختيار زارع بگذارد تا زراعت كند و سهم معيّنى از حاصل را به مالك دهد. قرارداد مزارعه ممكن است با صيغه لفظى باشد، مثلاً بگويد: «من اين زمين را در برابر یک‌سوم حاصل آن براى مدّت دو سال در اختيار تو مىگذارم و زارع بگويد: قبول كردم»، يا بدون آنكه صیغه‌ای بخواند زمين را براى زراعت در اختيار او بگذارد و او تحويل بگيرد (البتّه گفتگوهاى لازم درباره مدّت و مقدار حصّه و مانند آن بايد قبلاً شده باشد).
