مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

مسأله 1767ـ هرگاه يکى از آن دو جنس، معيوب و ديگرى سالم، يا يکى مرغوب و ديگرى نامرغوب باشد، يا به خاطر جهات ديگر تفاوت قيمت داشته باشد، مثل اين که ده کيلو گندم مرغوب يا سالم را بدهد، و پانزده کيلو نامرغوب يا ناسالم را بگيرد آن هم ربا و حرام است; بنابراين، اگر طلاى ساخته را بدهد و بيشتر از آن طلاى نساخته بگيرد، يا مس ساخته را بدهد و بيشتر از آن مسهاى شکسته را بگيرد، يا برنج درجه يک بدهد و بيشتر از آن درجه دو و سه بگيرد همه ربا و حرام است و همچنين اگر اضافه اى از غير جنس آن بگيرد مثل اين که ده کيلو گندم مرغوب را بدهد و ده کيلو گندم نامرغوب به اضافه ده تومان پول بگيرد آن هم ربا و حرام است، بلکه اگر چيزى زيادتر نگيرد ولى شرط کند خريدار کارى براى او انجام دهد آن نيز ربا و حرام است.

مسأله 1767ـ هرگاه يکى از آن دو جنس، معيوب و ديگرى سالم، يا يکى مرغوب و ديگرى نامرغوب باشد، يا به خاطر جهات ديگر تفاوت قيمت داشته باشد، مثل اين که ده کيلو گندم مرغوب يا سالم را بدهد، و پانزده کيلو نامرغوب يا ناسالم را بگيرد آن هم ربا و حرام است; بنابراين، اگر طلاى ساخته را بدهد و بيشتر از آن طلاى نساخته بگيرد، يا مس ساخته را بدهد و بيشتر از آن مسهاى شکسته را بگيرد، يا برنج درجه يک بدهد و بيشتر از آن درجه دو و سه بگيرد همه ربا و حرام است و همچنين اگر اضافه اى از غير جنس آن بگيرد مثل اين که ده کيلو گندم مرغوب را بدهد و ده کيلو گندم نامرغوب به اضافه ده تومان پول بگيرد آن هم ربا و حرام است، بلکه اگر چيزى زيادتر نگيرد ولى شرط کند خريدار کارى براى او انجام دهد آن نيز ربا و حرام است.

مسأله 1768ـ هرگاه کسى که مقدار کمتر را مى دهد جنس ديگرى به آن اضافه کند مثلاً ده کيلو گندم به اضافه يک متر پارچه را به پانزده کيلو گندم بفروشد اشکال ندارد، همچنين اگر به هر دو طرف چيز ديگرى اضافه کنند. ولى حيله هاى ربا که قصد جدّى در آن نيست، مثل آنچه در ميان بعضى معمول است که وامى را به کسى مى دهند و بعد سود آن را که مبلغ هنگفتى است با يک سير نبات مصالحه مى کنند باطل و بى اساس است و مبلغ اضافى ربا محسوب مى شود.

مسأله 1769ـ جنس هايى را که با وزن و پيمانه نمى فروشند بلکه با عدد و متر مى فروشند مانند تخم مرغ و پارچه و بسيارى از ظروف و يا با مشاهده مى فروشند مانند بسيارى از حيوانات، اگر تعداد کمتر را به تعداد بيشتر بفروشند اشکال ندارد.

مسأله 1770ـ جنسهايى که در بعضى از شهرها با وزن يا پيمانه فروخته مى شود و در بعضى از شهرها با شماره (مانند تخم مرغ که امروز در بعضى از مناطق با وزن و در بعضى با شماره مى فروشند) هرگاه در شهرى که با وزن يا پيمانه مى فروشند زيادتر بگيرند ربا و حرام است و در شهر ديگر اشکال ندارد.

مسأله 1771ـ خريد و فروش چيزهايى که از يک جنس نيست به هر صورت که باشد مانعى ندارد، مثل اين که ده کيلو برنج را به بيست کيلو گندم بفروشند.

مسأله 1772ـ معامله جنسهاى مختلفى که از يک ريشه گرفته شده است با تفاوت اشکال دارد، مثل اين که ده کيلو روغن را به بيست کيلو پنير بفروشند، يا به پنجاه کيلو شير، يا پانزده کيلو کره.

مسأله 1773ـ جو و گندم در ربا يک جنس حساب مى شود، بنابراين نمى توان ده کيلو گندم را با دوازده کيلو جو يا بالعکس معامله کرد، حتّى اگر ده کيلو جو بخرد که در مقابل آن هنگام خرمن ده کيلو گندم بدهد آن نيز حرام است، زيرا جو را نقد گرفته و بعد از مدّتى گندم را مى دهد و اين مانند آن است که زيادى گرفته باشد.

مسأله 1774ـ در چند مورد ربا گرفتن حرام نيست:1ـ ربا گرفتن مسلمانان از کفّارى که در پناه اسلام نيستند.2ـ ربا گرفتن پدر و فرزند از يکديگر.3ـ ربا گرفتن زن و شوهر از يکديگر در ازدواج دائم.