مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

حج وی کفایت می‌کند البته اگر اعمالی مانند رمی جمرات که وقت خاصی دارد را به دلیل بیماری قبل از فوت انجام نداده باشد باید برای آن عمل نایب بگیرند ولی نیابت اعمال موسع که با فوت ناقص مانده است لازم نیست.

شخصی که محرم به احرام عمره مفرده شده، ولى محصور گردد یعنی براثر بيمارى، يا مجروح شدن، يا شكستگى اعضاء و مانند آن، نتواند اعمال عمره مفرده را بجا آورد و مجبور است به وطن بازگردد، يا در همان‌جا بسترى شود و درهرحال قادر بر انجام عمره نيست. چنين كسى بايد پول يك قربانى را به مکه بفرستد و با دوستان خود قرار بگذارد كه در فلان روز و فلان ساعت در مکه براى او قربانى كنند، سپس در همان موعد معيّن تقصير مى‌كند و از احرام بيرون مى‌آيد و همه‌چیز بر او حلال مى‌شود مگر همسر تا زمانى كه حالش خوب شود و عمره مفرده بجا آورد و اگر حالش خوب شد و نتوانست عمره بجا آورد، نايب مى‌فرستد؛ و چنانچه كسى نباشد كه براى او در مکه قربانى كند، در همان‌جا كه هست قربانى مى‌كند و از احرام خارج مى‌گردد و اگر آن‌هم ممكن نشد، در بازگشت به وطن قربانى مى‌كند.

بيتوته كردن در دامنه کوه‌های اطراف مشعر به هنگام وقوف در مشعر در شب عيد جايز است، ولى در دامنه کوه‌های مأزمين كه در آغاز مشعر قرار دارد و خارج از مشعر محسوب مى‌شود، جز در موقع ازدحام و ضرورت اشكال دارد.

چنانچه براى راهنمایى و اداره وضع آن‌ها لازم است با آن‌ها بروند مانعى ندارد و کفّاره هم لازم نیست.

از احرام خارج‌شده، ولى كفايت از حج واجب نمى‌كند و چنانچه سال اوّل استطاعت او باشد، حج بر او واجب نشده است. زيرا استطاعت بدنى ندارد.

اگر پولى كه براى نام‌نويسى حج یا عمره داده مى‌شود، از پول مخمس یا درآمد همان سال بوده باشد خمس ندارد.

خواندن دعاهاى زير در هر يك از دورهاى سعى، به ترتيبى كه مى‌آيد، شايسته است:دور اوّل (از صفا به مروه)الله‌اکبر كَبِيرآ، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ كَثِيرآ، وَ سُبْحانَ الله الْعَظِيمِ وَ بِحَمْدِهِ الْكَرِيمِ بُكْرَةً وَ أَصِيلا، وَ مِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَسَبِّحْهُ لَيْلا طَوِيلا، لا اِلهَ الا الله وَحْدَهُ، اَنْجَزَ وَعْدَهُ، وَ نَصَرَ عَبْدَهُ، وَ هَزَمَ الاَْحْزابَ وَحْدَهُ، لا شَىüءَ قَبْلَهُ وَ لا بَعْدَهُ، يُحْيِي وَ يُمِيتُ، وَ هُوَ حَىٌّ لا يَمُوتُ وَ لا يَفُوتُ أَبَدآ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَ اَلَيْهِ الْمَصِيرُ، وَ هُوَ عَلى کل شَىْءٍ قَدِيرٌ. رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ، وَ اعْفُ وَ تَكَرَّمْ، وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمْ، اِنَّکَ تَعْلَمُ ما لا نَعْلَمُ، اِنَّکَ اَنْتَ الله الاَْعَزُّ الاَْكْرَمُ، رَبِّ نَجِّنا مِنَ النّارِ سالِمِينَ غانِمِينَ، فَرِحِينَ مُسْتَبْشِرِينَ، مَعَ عِبادِکَ الصّالِحِينَ، مَعَ الَّذِينَ اَنْعَمَ الله عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ، وَ الشُّهَداءِ وَ الصّالِحِينَ، وَ حَسُنَ اُولئِکَ رَفِيقآ، ذلِکَ الْفَضْلُ مِنَ الله، وَ كَفى باللّهِ عَلِيمآ، لا اِلهَ الا الله، حَقّآ حَقّآ، لا اِلهَ الا الله، وَ لا نَعْبُدُ الا اِيّاهُ، مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينُ، وَ لَوْ كَرِهَ الْكافِرُونَ.و نزديك مروه اين این خوانده مى‌شود:اِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ الله فَمَنْ حج الْبَيْتَ اَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ اَنْ يَطَّوَفَ بِهِما، وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْرآ فَاِنَّ الله شاكِرٌ عَلِيمٌ. دور دوم (از مروه به صفا)الله‌اکبر الله‌اکبر، الله‌اکبر وَ لِلّهِ الْحَمْدُ، لا اِله الا الله الْوحِدُ الاَْحَدُ، الْفَرْدُ الصَّمَدُ، الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ صاحِبَةً وَ لا وَلَدآ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيکٌ فِي الْمُلْکِ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ ولی مِنَ الذُّلِّ، وَ كَبِّرْهُ تَكْبِيرآ. اَللّهُمَّ اِنَّکَ قُلْتَ فِي كِتابِکَ الْمُنْزَلِ: «اُدْعُونِي اَسْتَجِبْ لَكُمْ»، دَعَوْناکَ رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا كَما اَمَرْتَنا، اِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِيعادَ، رَبَّنا اِنَّنا سَمِعنا مُنادِيآ يُنادِى لِلاِْيمانِ اَنْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآمَنّا، رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ كَفِّرْ عَنّا سَيِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الاَْبْرارِ، رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى رُسُلِکَ وَ لا تُحْزِنا يَوْمَ الْقِيامَةِ اِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِيعادَ، رَبَّنا عَلَيْکَ تَوَكَّلْنا وَ اِلَيْکَ اَنَبْنا وَ اِلَيْکَ الْمَصِيرُ، رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لاِِخْوانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونا بالاِْيمانِ، وَ لا تَجْعَلْ فِى قُلُوبِنا غِلا لِلَّذِينَ آمَنُوا، رَبَّنا اِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِيمٌ، رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ، وَاعْفُ وَ تَكَرَّمْ، وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ، اِنَّکَ تَعْلَمُ ما لا نَعْلَمُ، اِنَّکَ اَنْتَ الله الاَْعَزُّ الاَكْرَمُ. اِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ الله فَمَنْ حج الْبَيْتَ، اَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ اَنْ يَطَّوَفَ بِهِما، وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْرآ فَاِنَّ الله شاكِرٌ عَلِيمٌ. دور سومالله‌اکبر الله‌اکبر، الله‌اکبر وَ لِلّهِ الْحَمْدُ، رَبَّنا اَتْمِمْ لَنا نُورَنا وَ اغْفِرْ لَنا، اِنَّکَ عَلى کل شَىْءٍ قَدِيرٌ. اَللّهُمَّ اِنِّي اَسْئَلُکَ الْخَيْرَ كُلَّهُ، عاجِلَهُ وَآجِلَهُ، وَ اَسْتَغْفِرُکَ لِذَنْبِي، وَ اَسْئَلُکَ رَحْمَتَکَ يا اَرْحَمَ الرّاحِمِينَ. رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ، وَ اعْفُ وَ تَكَرَّمْ، وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ، اِنّکَ تَعْلَمُ ما لا نَعْلَمُ، اِنَّکَ اَنْتَ الله الاَْعَزُّ الاَْكْرَمُ، رَبِّ زِدْنِي عِلْمآ، وَ لا تُزِغْ قَلْبِي بَعْدَ اِذْ هَدَيْتَنِي، وَهَبْ لِي مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً، اِنَّکَ اَنْتَ الْوَهّابُ. اَللّهُمَّ عافِنِى فِي سَمْعِي وَ بَصَرِي، لا اِلهَ الا اَنْتَ، سُبْحانَکَ اِنِّي كُنْتُ مِنَ الظّالِمِينَ. اَللّهُمَّ اِنِّي اَعُوذُ بِکَ مِنَ الْكُفْرِ وَ الْفَقْرِ، اَللّهُمَّ اِنِّي اَعُوذُ بِرِضاکَ مِنْ سَخَطِکَ، وَ بِمُعافاتِکَ مِنْ عُقُوبَتِکَ، وَ اَعُوذُ بِکَ مِنْکَ لا اُحْصِي ثَناءً عَلَيْکَ، اَنْتَ كَما اَثْنَيْتَ عَلى نَفْسِکَ، فَلَکَ الْحَمْدُ حَتّى تَرْضى.اِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ الله فَمَنْ حج الْبَيْتَ اَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ اَنْ يَطَّوَفَ بِهِما، وَ مَنْ تَطَّوَعَ خَيْرآ فَاِنَّ الله شاكِرٌ عَلِيمٌ.دور چهارمالله‌اکبر الله‌اکبر، الله‌اکبر وَ لِلّهِ الْحَمْدُ، اَللّهُمَّ اِنِّي اَسْئَلُکَ مِنْ خَيْرِ ما تَعْلَمُ، وَ اَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ ما تَعْلَمُ، وَ اَسْتَغْفِرُکَ مِنْ کل ما تَعْلَمُ، وَ اَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ ما تَعْلَمُ، وَ اَسْتَغْفِرُکَ مِنْ کل ما تَعْلَمُ، اِنَّکَ اَنْتَ عَلّامُ الْغُيُوبِ، لا اِلهَ الا الله الْمَلِکُ الْحَقُّ الْمُبِينُ، محمد رَسُولُ الله الصِّادِقُ الْوَعْدِ الاَْمِينُ. اَللّهُمَّ اِنِّي اَسْئَلُکَ كَما هَدَيْتَنِي لِلاِْسْلام اَنْ لا تُنْزِعَهُ مِنِّي، حَتّى تَتَوَفّانِي عَلَيْهِ وَ اَنَا مُسْلِمٌ. اَلّلهُمَّ اجْعَلْ فِي قَلْبِي نُورآ، وَ فِي سَمْعِي نُورآ، وَ فِي بَصَرِي نُورآ. اَللّهُمَّ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي، وَيَسِّرْلِي اَمْرِي، وَ اَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ وَساوِسِ الصَّدْرِ، وَ شَتاتِ الاَْمْرِ، وَفِتْنَةِ الْقَبْرِ. اللّهُمَّ اِنِّي اَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ ما يَلِجُ فِي اللَّيْلِ، وَ مِنْ شَرِّ ما يَلِجُ فِي النَّهارِ، وَ مِنْ شَرِّ ما تَهَبُ بِهِ الرِّياحُ، يا اَرْحَمَ الرّحِمِينَ. سُبْحانَکَ ما عَبَدْناکَ حَقَّ عِبادَتِکَ يا الله، سُبْحانَکَ ما ذَكَرْناکَ حَقَّ ذِكْرِکَ يا الله، رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ، وَ اعْفُ وَ تَكَرَّمْ، وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ، اِنَّکَ تَعْلَمُ ما لا نَعْلَمُ، اِنَّکَ اَنْتَ الله الاَْعَزُّ الاَْكْرَمُ.اِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ الله فَمَنْ حج الْبَيْتَ اَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ اَنْ يَطَّوَفَ بِهِما، وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْرآ فَاِنَّ الله شاكِرٌ عَلِيمٌ.دور پنجمالله‌اکبر الله‌اکبر، الله‌اکبر وَ لِلّهِ الْحَمْدُ، سُبْحانَکَ ما شَكَرْنکَ حَقَّ شُكْرِکَ يا الله، سُبْحانَکَ ما اَعْلى شَأْنَکَ يا الله، اَللّهُمَّ حَبِّبْ اِليْنَا الاْيمانَ، وَزَيِّنْهُ فِي قُلُوبِنا، وَ كَرِّهْ اِلَيْنَا الْكُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيانَ، وَاجْعَلْنا مِنَ الرّشِدِينَ. رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ، وَ اعْفُ وَ تَكَرَّمْ، وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ، اِنَّکَ تَعْلَمُ ما لا نَعْلَمُ، اِنَّکَ اَنْتَ الله الاَْعَزُّ الاَْكْرَمُ. اَللّهُمَّ قِنِي عَذابَکَ يَوْمَ تَبْعَثُ عِبادَکَ، اَللّهُمَّ اهْدِنِي بِالهُدى، وَ نَقِّنِي بِالتَّقْوى، وَاغْفِرْ لِي فِي الاْخِرَةِ وَ الاُْولى، اَللّهُمَّ اَبْسِطْ عَلَيْنا مِنْ بَرَكاتِکَ وَرَحْمَتِکَ وَ فضْلِکَ وَ رِزْقِکَ، اَللّهُمْ اِنِّي اِسْئَلُکَ النَّعِيمَ الْمُقِيمَ، الَّذِي يَحُولُ وَ لا يَزُولُ اَبَدآ، اَللّهُمَّ اجْعَلْ فِي قَلْبِي نُورآ، وَ فِي سَمْعِي نُورآ، وَفِى بَصَرىü نُورآ، وَ فىü لِسانüى نورآ، وَ عَنْ يَمِيِني نُورآ، وَ مِنْ فَوْقِي نُورآ، وَاجْعَلْ فِي نَفسِي نُورآ، وَ عَظِّمْ لِي نُورآ. رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي وَ يَسِّرْلِي اَمْرِي.اِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ الله فَمَنْ حج الْبَيْتَ اَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ اَنْ يَطَّوَفَ بِهِما، وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْرآ فَاِنَّ الله شاكِرٌ عَلِيمٌ.دور ششمالله‌اکبر الله‌اکبر، الله‌اکبر وَ لِلّهِ الْحَمْدُ، لا اِلهَ الا الله وَحْدَهُ، صَدَقَ وَعْدَهُ، وَ نَصَرَ عَبْدَهُ، وَ هَزَمَ الاَْحْزابَ وَحْدَهُ، لا اِلهَ الا الله و َلا نَعْبُدُ الا اِيّاهُ، مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ، وَ لَوْ كَرِهَ الْكافِرونَ. اَلّلهُمَّ اِنِّي اَسْئَلُکَ الْهُدى وَ التُّقى وَ الْعِفافَ وَ الْغِنى، اَلّلهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ كَالَّذِي تَقُولُ، وَخَيْرآ مِمّا تَقْولُ، اَلّلهُمَّ اِنِّي اَسْئَلُکَ رِضاکَ وَ الْجَنَّةَ، وَ اَعُوذُ بِکَ مِنْ سَخَطِکَ وَ النّارَ، وَ ما يُقَرّبُنِي اِلَيْها مِنْ قَوْلٍ وَ فِعْلٍ اَوْ عَمَلٍ، اَلّلهُمَّ بِنُورِکَ اهْتَدَيْنا، وَ بِفَضْلِکَ اسْتَغْنَيْنا، وَ فِي كَنَفِکَ وَ اِنْعامِکَ وَ عَطائِکَ وَاِحْسانِکَ اَصْبَحْنا وَ اَمْسَيْنا، اَنْتَ الاَْوَّلُ فَلا قَبْلَکَ شَىْءٌ، وَ الاْخِرُ فَلا بَعْدَکَ شَىْءٌ، وَ الظّاهِرُ فَلا شَىْءَ فَوْقَکَ، وَ البْاطِنُ فَلا شَىْءَ دُونَکَ، نَعُوذُ بِکَ مِنَ الْفَلْسِ وَ الْكَسَلِ وَ عَذابِ الْقَبْرِ، وَ فِتْنَةِ الْغِنى و نَسْئَلُکَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ. رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ، وَ اعْفُ وَ تَكَرَّمْ، وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ، اِنَّکَ تَعْلَمُ ما لا نَعْلَمُ، اِنَّکَ اَنْتَ الله الاَْعَزُّ الاَْكْرَمُ. اِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ الله فَمَنْ حج الْبَيْتَ اَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ اَنْ يَطَّوَفَ بِهِما، وَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرآ فَاِنَّ الله شاكِرٌ عَلِيمٌ.دور هفتمالله‌اکبر الله‌اکبر، الله‌اکبر كَبِيرآ و الْحَمْدُ لِلّهِ كَثِيرآ، اَلّلهُمَّ حَبِّبْ اِلَىَّ الاِْيمانَ وَ زَيِّنْهُ فِي قَلْبِي، وَ كَرِّهْ اِلَىَّ الْكُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيانَ، وَاجْعَلْنِي مِنَ الرّشِدِينَ. رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ، وَ اعْفُ وَ تَكَرَّمْ، وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ، اِنّکَ تَعْلَمُ ما لا نَعْلَمُ، اِنَّکَ اَنْتَ الله الاَْعَزُّ الاَْكْرَمُ، اَلّلهُمَّ اخْتِمْ بِالْخَيْراتِ آجالَنا، وَ حَقِّقْ بِفَضْلِکَ آمالَنا، وَ سَهِّلْ لِبُلُوغِ رِضاکَ سُبُلَنا، وَ حَسِّنْ فِي جَمِيعِ الاَْحْوالِ اَعْمالَنا. يا مُنْقِذَ الْغَرقى، يا مُنجِىَ الْهَلْكى، يا شاهِدَ کل نَجْوى، يا مُنْتَهى کل شَكْوى، يا قَدِيمَ الاِْحْسانِ، يا دائِمَ الْمَعْرُوفِ، يا مَنْ لا غِنى بِشىْءٍ عَنْهُ، وَ لابُدَّ لِكُلِّ شَىْءٍ مِنْهُ، يا مَنْ رِزْقُ کل شَىْءٍ عَلَيْهِ، وَ مَصِيرُ کل شَىْءٍ اِلَيْهِ. اَلّلْهُمَّ اِنِّي عائِذٌ بِکَ مِنْ شَرِّ ما اَعْطَيْتَنا، وَ مِنْ شَرِّ ما مَنَعْتَنا. اَلّلهُمَّ تَوَفَّنا مُسْلِمِينَ، وَ اَلْحِقْنا بَالصّالِحِينَ، غَيْرَ خَزايا وَ لا مَفْتُونüينَ، رَبِّ يَسِّرْ وَ لا تُعَسِّرْ، رَبِّ اَتْمِمْ بِالْخَيْر.اِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ الله فَمَنْ حج الْبَيْتَ اَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ اَنْ يَطَّوَفَ بِهِما، وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْرآ فَاِنَّ الله شاكِرٌ عَلِيمٌ.

تفاوتى نمى‌كند؛ بنابراین برای کسی که عمره واجب خود را انجام داده است اگر در ماه قمری بعد به نیابت از خود یا دیگری عمره بجا آورد، مانعی ندارد.

خارج مسجد بخوانند.‌

براى چند طایفه جايز است مقدار مختصرى در مشعر توقّف كرده، سپس به منى بروند: 1. زنان 2. بيماران 3. پيرمردان 4. تمام افراد معذور. به‌این‌ترتیب، كسانى كه عذرى دارند مقدارى از شب را در مشعر توقّف كنند، سپس ازآنجا كوچ كرده به منى بروند، بنابراين پيرمردان، بيماران، كودكان و تمام اشخاصى كه براى پرستارى يا راهنمايى بايد همراه آن‌ها باشند و آن‌ها كه مى‌ترسند در ازدحام جمعیت صبح روز عيد اذيّت شوند، مى‌توانند شبانه (بعد از مقدارى توقّف در مشعرالحرام و ذكر خدا) به منى بروند و همان شب نيز رمى جمره عقبه كنند؛ ولى احتياط مستحب آن است كه قبل از نصف شب از مشعر حركت نكنند و راهنمايان اگر بتوانند بعد از رساندن نفرات به مِنى، براى وقوف به مشعر بازگردند، احتياط آن است كه برگردند.

قسمت جدید مسجد نماز بخوانند.‌

در روايات اسلامى و كلمات فقهاى عظام (رضوان‌الله تعالى عليهم) آداب و مستحبات بسيارى براى هر يك از اعمال «حج» و «عمره» ذکرشده كه قسمت قابل توجّه‌ی از آن را عيناً در اينجا مى‌آوريم، ولى ازآنجاکه بعضى از آن‌ها دليل كافى ندارد (و ما اصلِ تسامحِ در ادلّه سنن و مستحبات را صحيح نمى‌دانيم) بهتر است همه را به‌قصد «رجاء»، يعنى به اميد این‌که مطلوب شرع مقدّس و داراى ثواب باشد، به‌جا آورد.«نكته مهم ديگر» این‌که انجام بعضى از اين مستحبات در زمان ما و در آن انبوه جمعیت، براى بسيارى از مردم غیرممکن است؛ بنابراين آنچه را ممكن است انجام مى‌دهند و آنچه را نمى‌توان انجام داد اگر موردعلاقه حاجى باشد و نيّت انجام آن را، در صورت امكان داشته باشد، طبق روايات معصومين: خداوند مطابق نيّتش به او پاداش خواهد داد.