راه هاى شناخت مجتهد و أعلم
مسأله 5ـ «مجتهد» و «اعلم» را از سه راه مى توان شناخت:اوّل: اين كه خود انسان اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد.دوم: اين كه دو نفر عادل از اهل علم به او خبر دهند، به شرط اين كه دو نفر عالم ديگر برخلاف گفته آنها شهادت ندهند.سوم: اين كه آنچنان در ميان اهل علم و محافل علمى مشهور باشد كه انسان يقين پيدا كند او اعلم است.
مساله اي که حکم آن را نمي داند
مسأله 13ـ اگر مسأله اى پيش آيد که حکم آن را نمى داند مى تواند عمل به احتياط نمايد، يا اگر وقت آن نمى گذرد صبر کند تا دسترسى به مجتهد پيدا کند، و اگر دسترسى ندارد يک طرف را که بيشتر احتمال صحّت مى دهد انجام مى دهد و بعداً سؤال مى کند، اگر مطابق فتواى مجتهد بود صحيح است وگرنه بايد اعاده کند.
تقلید زن مجتهد
اگر زنى به مقام اجتهاد برسد آیا بر او نیز تقلید حرام است؟
در این مسئله فرقى میان مرد و زن نیست.
راههای آگاهی از فتوای مجتهد
چگونه فتاوای مرجع تقلید خود را به دست آوریم؟
راههای آگاهى از فتواى مجتهد چندراه وجود دارد: اوّل، شنيدن از خود مجتهد يا ملاحظه دستخطّ او؛ دوم، ديدن در رسالهاى كه مورداطمینان باشد؛ سوم، شنيدن از كسى كه مورد اعتماد است؛ چهارم، مشهور بودن در ميان مردم بهطوریکه سبب اطمينان شود.
تغییر فتوای مجتهد
اگر کسی احتمال دهد فتواى مرجع تقلیدش تغییر کرده است، تکلیفش چیست؟
اگر احتمال دهد فتواى مجتهد عوضشده، میتواند به فتواى سابق عمل كند و جستجو لازم نيست.
تقلید از مجتهد متجزی
آیا مرجع باید مجتهد در تمامی ابواب فقه باشد یا از کسی که در بعضی از ابواب اجتهاد دارد هم میتواند تقلید کرد؟
تقلید از مجتهدی که در بعضی از ابواب اجتهاد دارد خالى از اشکال نیست.
عدم اطلاع مجتهد از مسائل روز جامعه
آیا از مجتهدى که در مسائل روز جامعه و سیاست داخلى و خارجى کشور آگاه نیست ولى داراى شرایطى که در رساله عملیّه ذکرشده میباشد، تقلید جایز است؟
جایز است به شرط آن که فتاواى او موجب مفسده ای در جامعه اسلامى نگردد.
شناخت اعلم
مجتهد اعلم را باید از چه راهی بشناسیم؟
«مجتهد» و «اعلم» را از سهراه مىتوان شناخت: اوّل: اينكه خود انسان اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد. دوم: اينكه دو نفر عادل از اهل علم به او خبر دهند، بهشرط اينكه دو نفر عالم ديگر برخلاف گفته آنها شهادت ندهند. سوم: اينكه آنچنان در ميان اهل علم و محافل علمى مشهور باشد كه انسان يقين پيدا كند او اعلم است. اعلم کسی است که در استخراج احکام شرعی از ادلّه شرعیّه داناتر باشد.
اگر شناخت اعلم ممکن نشود
اگر کسی نتواند مجتهد اعلم را با در نظر گرفتن شرایط تشخیص دهد تکلیفش چیست؟
هرگاه شناختن «اعلم» بهطورقطع ممكن نشود، احتياط واجب آن است از كسى تقليد كند، كه گمان به اعلم بودن او دارد