مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

فقیر يا مسکین بنابر احتياط واجب نمی‌تواند بيش از مخارج سال خود و عيالاتش را از زكات بگيرد و اگر كسرى دارد تنها به‌اندازه كسرى خود می‌تواند بگيرد.

مكروه است انسان از مستحق بخواهد كه زكاتى را كه به او داده به خودش بفروشد، ولى اگر مستحق بخواهد زكاتى را كه گرفته تبديل به پول كند، كسى كه زكات را به او داده بر ديگران مقدّم است.

بهتر است زكات واجب را آشكارا و صدقه مستحبى را مخفى بدهند.

مستحب است زكات گوسفند و گاو و شتر را به نيازمندان آبرومند بدهند و نيز مستحب است در دادن زكات خويشاوندان را بر ديگران و اهل كمال و علم را بر غیر آنان و كسانى را كه اهل سؤال نيستند بر اهل سؤال مقدّم دارند.

لازم نيست به فقير بگويند كه اين مال زكات است، بلكه مى‏توان زكات را به‌صورت هديه به او داد (البته به‌طوری‌که دروغ نشود) ولى درهرحال بايد قصد زكات كند.

لازم نيست زكات را از خود گوسفندان بدهد، بلكه اگر گوسفند ديگرى بدهد جايز است و همچنين می‌تواند به‌جای گوسفند و گاو و شتر پول آن‌ها را بدهد، مگر آن‏كه دادن خود حيوان براى مستحق مفيدتر باشد در اين صورت احتياط واجب آن است كه خود آن را بدهد.

گوسفندى را كه براى زكات مى‏دهد اگر قيمتش از گوسفندهاى ديگر او كمتر باشد اشكال ندارد، ولى مستحب است گوسفندى كه قيمتش بيشتر است بدهد، يا لااقل حدّ وسط را در نظر بگيرد و همچنين در گاو و شتر.

هرگاه طلا و نقره‏اى كه دارد جنس خوب و بد يا عيار کم‌وزیاد داشته باشد، زكات هركدام را از همان مى‏دهد، ولى بهتر آن است كه زكات همه را از نوع مرغوب بدهد.

هرگاه انسان گندم و جو، يا خرما، يا انگور را بخرد و بداند فروشنده زكات آن را نداده است، معامله نسبت به مقدار زكات باطل است مگر اين‏كه حاكم شرع اجازه دهد، در اين صورت قيمت مقدار زكات را از فروشنده می‌گیرد و اگر اجازه ندهد زكات را از خريدار خواهد گرفت و درصورتی‌که خريدار قيمت آن را به فروشنده داده می‌تواند از او پس بگيرد.

هرگاه انسان گندم و جو، يا خرما، يا انگور را بخرد و بداند فروشنده زكات آن را داده زكات بر او واجب نيست و اگر شك كند باز چيزى بر او لازم نيست.

اگر زكات خرما يا كشمش بر او واجب باشد نمى‏تواند زكات را از رطب تازه يا انگور بدهد (ولى می‌تواند رطب تازه يا انگور را به مستحق بفروشد بعد بدهى او را از باب زكات حساب كند) امّا اگر بخواهد رطب يا انگور را قبل از خشك شدن بفروشد می‌تواند زكات آن را از خودش بدهد.

اگر انسان در چند شهر كه فصل آن‌ها با يكديگر اختلاف دارد، يعنى‏ زراعت و ميوه آن‌ها در یک‌وقت به دست نمى‏آيد، گندم يا جو يا خرما و انگور داشته باشد، همه آن‌ها محصول يك سال حساب می‌شود و چنانچه چيزى كه اوّل مى‏رسد به‌اندازه نصاب باشد بايد زكات آن را بدهد و زكات بقيّه را هر وقت به دست آيد مى‏پردازد و اگر آنچه اوّل مى‏رسد به‌اندازه نصاب نباشد، صبر مى‏كند تا بقيّه آن برسد، اگر روی‌هم‌رفته به مقدار نصاب شود زكات آن واجب است.