روش صحیح بازپس گیری ملک واگذار شده
فردی ملک خود را واگذار کرده به فردی دیگر جهت حق انتفاع حال می خواهد پس بگیرد، چگونه باید عمل کند که شرعی باشد؟
در صورتی که بدون عوض واگذار کرده و جزء خویشاوندانش نبوده و قصد قربت نداشته می تواند بازپس بگیرد.
در صورتی که بدون عوض واگذار کرده و جزء خویشاوندانش نبوده و قصد قربت نداشته می تواند بازپس بگیرد.
در وقف خاص (مانند وقف بر اولاد) چنانچه متولی، آن ملك را اجاره دهد و از دنيا برود درصورتیکه با مراعات مصلحت وقف و طبقات آينده بوده باشد اجاره باطل نمىشود، ولى اگر متولی نداشته باشد و طبقه اوّل آن را اجاره دهند و در بين مدّت اجاره بميرند، ادامه اجاره نسبت به آينده بدون اجازه طبقه بعد اشكال دارد و هرگاه مستأجر، مالالاجاره تمام مدّت را داده باشد آنچه مربوط به بعد از مرگ طبقه اوّل است گرفته مىشود و به طبقه بعد داده خواهد شد (بهشرط اينكه آنها اجاره را اجازه بدهند).
اجاره بدون تعیین قیمت و مدت باطل است بهترین راه آن است که آنها را طبق نظر کارشناس برای مدت سه سال به مبلغ معین اجاره دهند و بعد از پایان سه سال باز طبق نظر کارشناس برای مدت سه سال دیگر تجدید اجاره کنند.
در صورتى كه هبه كرده و تحويل داده، ملك موهوب له مى شود. ولى اگر موهوب له از خويشاوندان او نباشد، و هبه معوّضه نيز نباشد، مى تواند آن را باز پس گيرد، و وقف كند.
اگر زمین را پدران شما احیا کردهاند و قبلاً موات بوده، طبق قانون ارث به ورثه آنها میرسد و همچنین اگر خریدارى کرده باشند و اگر هیچ سندى نسبت به سابقه این زمین در دست نیست و شاهد و گواهى نیز وجود ندارد، ملک از آنکسی است که در دست اوست یعنى ملک اجداد شما بوده و باید به قانون ارث عمل کنید.
اراضی موات، زمینهایی است که هرگز کسی آن را آباد نکرده است؛ و زمین ملی چیزی جز اراضی موات نیست.
در اينجا زمين، باير محسوب میشود و در ملک او باقي میماند، مگر اینکه اعراض کرده باشد يعني از زمين صرفنظر کند يا اعراض عملي ثابت شود؛ ولي اگر اعراض نکند هرچند مدّت طولاني بگذرد مالک است و زمان دخالتي ندارد.
1. ظاهر ادلّه این است که این احکام مربوط به زمینهای موات است. ولى در زمینهای ملکى هم باید بهرهبرداری هرکدام از مالکین در حدّى باشد که در عرف عقلا معمول است و زائد بر آن درصورتیکه باعث ضرر بر دیگران شود، اشکال دارد.2. درصورتیکه چاه خشک شود و صاحبش از احیا آن صرفنظر کند، احداث قنات و چشمه دیگر مانعى ندارد.3. در موارد ممنوع احتیاط آن است که بر آن آب حکم آب غصبى را جارى کنند.4. محصولاتى که از آن به دست میآید، حرام نیست، ولى احتیاط آن است که نسبت به پول آب با شخصى که ضرر به او واردشده مصالحه کنند.
صاحبملک مىتواند ملك خود را به ديگرى اجاره دهد و علاوه بر مالالاجاره از او سرقفلى بگيرد، در اين صورت ملكى را كه اجاره داده نمىتواند به ديگرى اجاره دهد، هرچند مدّت اجاره تمامشده باشد، ولى اگر مستأجر اوّل كه سرقفلى پرداخته موافقت كند مىتواند به ديگرى اجاره دهد، مستأجر اوّل نيز حق دارد سرقفلى آن ملك را به ديگرى واگذار كند، خواه به قيمتى بيشتر يا كمتر باشد.
هرگاه مدّت اجاره ملكى كه سرقفلى آن گرفتهشده تمام شود مالك موظّف است آن را به همان مستأجر يا شخص ديگرى كه او موافقت كند اجاره دهد و مقدار مالالاجاره به قيمت عادلانه روز با نظر كارشناس مورداطمینان خواهد بود.
كسى كه ملكى را اجاره كرده و سرقفلى نپرداخته هنگامىكه مدّت اجاره به سررسید حق ندارد بدون اذن صاحبملک در آنجا اقامت كند و اگر آن را تخليه نكند غاصب و ضامن ملك و ضامن مثل مالالاجاره است، خواه اجاره اوّل كوتاه باشد يا طولانى و خواه در مدّت اجاره ارزش ملك بالا رفته باشد يا نه و اگر كسى ملك را از چنين شخصى اجاره كند اجارهاش صحيح نيست، مگر اينكه صاحبملک رضايت دهد.
هرگاه كسى ملكى را با دادن سرقفلى به صاحب آن براى مدّتى اجاره كند مادام كه وقت اجاره او تمام نشده است مىتواند ملك را به ديگرى باهمان مبلغ اجاره دهد، ولى حقّ سرقفلى را به هر مقدارى كه با يكديگر توافق كنند مىتواند بگيرد و موافقت صاحبملک نيز در انتقال اجاره شرط است، مگر اينكه از اوّل، اين حق به مستأجر واگذارشده باشد.