رجوع به روحانی مورد اعتماد محل برای تشخیص اعلم
با توجه به اینکه اكثر مکلفین عادتاً دسترسى به اهل خبره ندارند، آيا براى تشخيص اعلم مىتوانند به روحانى محلى ثقه رجوع كرده و به گفته او اعتماد كنند؟
آرى مىتوانند به روحانى محل، كه مورد اعتماد آنهاست، رجوع كنند.
شك در اعلم بودن چند مجتهد
اگر کسی شك در اعلم بودن چند مجتهد و عدم ترجيح یکی از آنها داشته باشد تکلیفش چیست؟
هرگاه شك در اعلم بودن چند مجتهد و عدم ترجيح یکی از آنها داشته باشد از هركدام بخواهد میتواند تقليد كند.
اگر شناخت اعلم ممکن نشود
اگر کسی نتواند مجتهد اعلم را با در نظر گرفتن شرایط تشخیص دهد تکلیفش چیست؟
هرگاه شناختن «اعلم» بهطورقطع ممكن نشود، احتياط واجب آن است از كسى تقليد كند، كه گمان به اعلم بودن او دارد
شناخت اعلم
مجتهد اعلم را باید از چه راهی بشناسیم؟
«مجتهد» و «اعلم» را از سهراه مىتوان شناخت: اوّل: اينكه خود انسان اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد. دوم: اينكه دو نفر عادل از اهل علم به او خبر دهند، بهشرط اينكه دو نفر عالم ديگر برخلاف گفته آنها شهادت ندهند. سوم: اينكه آنچنان در ميان اهل علم و محافل علمى مشهور باشد كه انسان يقين پيدا كند او اعلم است. اعلم کسی است که در استخراج احکام شرعی از ادلّه شرعیّه داناتر باشد.
عدمکفایت احتمال اعلمیت
آيا احتمال اعلميت در انتخاب مرجع تقلید كفايت میکند.
کافی نیست و ملاك يقين است.
وارد شدن مرجع در موضوعات
آیا ورود در موضوعات از شئون مرجعیت است؟
در بسیاری از موارد از شئون مرجعیت است زیرا مرجع هم صاحب فتوا است و هم صاحب حکم در موضوعات؛ و داستان معروف تنباکو مصداق روشن این مطلب است.
شک در صحت انتخاب مرجع تقلید
کسی که بعد از مدتی شک کند که تقلید او صحیح بوده یا نه تکلیفش چیست؟
هرگاه مدّتى تقليد كرده امّا نمىداند تقليد او صحيح بوده يا نه نسبت به اعمال گذشته اشكالى ندارد، (اعمالی که در گذشته انجام داده محکوم به صحت است هرچند نسبت به صحت تقلید شک داشته باشد زیرا شک بعد از عمل صحیح نیست و قاعده فراغ جاری میشود امّا براى اعمال فعلى و آينده بايد تقليدش را صحيح كند ولی درجایی که اصلاً تقلید نکرده اگر اعمال سابق، مطابق فتواى مجتهد انتخابیاش باشد صحيح است وگرنه نظر مرجع خود را درباره آن سؤال کرده و مطابق آن عمل میکند.)
آگاهی فقیه به علوم دیگر
اگر فقیهى داراى علومى غیر از فقه و اصول باشد سبب ترجیح او در مقام تقلید میشود؟
دارا بودن علومى دیگر غیر از فقه و اصول سبب ترجیح فقیهى بر فقیه دیگر نمیشود مگر علومى که در فهم احکام یا تنقیح موضوعات، موثّر بوده باشد.
مشهور بودن در محافل علمی
آیا شلوغ بودن درس خارج یک مجتهد، با توجّه به سومین راه شناخت مجتهد اعلم (اشتهار در محافل علمى) و با توجّه به اینکه کسانى که درس خارج میخوانند عموماً از اهل علم هستند، میتواند دلیل اعلمیت او باشد؟
میتواند یکى از قرائن باشد; ولى بهتنهایی دلیل قطعى نیست.
تقلید از مرجع تقلید پدر یا همسر
آیا زن و فرزند باید از مرجعِ تقلیدِ شوهر و پدر تقلید کنند، یا در تقلید آزاد هستند؟
هر کس در تقلیدش آزاد است; باید تحقیق کند و مطابق آن تقلید نماید. لذا زن در انجام دستورات دينى خود كاملاً آزاد است و مجبور نيست از شوهر تبعیت كند.