مسأله 1475ـ هرگاه انسان از طريق زراعت يا صنعت يا تجارت يا از طريق کارگرى و کارمندى در مؤسّسات مختلف درآمدى به دست آورد، چنانچه از مخارج سال او و همسر و فرزندان و ساير کسانى که نفقه آنها را مى دهد زياد آيد، بايد خمس (پنج يک) آن را به شرحى که بعداً گفته مى شود بپردازد.
مسأله 1476ـ هيچ گونه تفاوتى ميان كسب ها و درآمدهاى كسب نيست، ولى اگر انسان چيزى را به عنوان وام از ديگرى بگيرد خمس ندارد، همچنين اموالى كه به عنوان ارث به او مى رسد مشمول خمس نيست، مگر اين كه بداند شخص ميّت خمس آن را نداده، يا به خاطر ساير اموالش بدهكار خمس است . و اگر مال ارث ترقّی قیمت پیدا کند و سال خمسی بر آن بگذرد مقدار تفاوت آن خمس دارد.
مسأله 1477ـ اگر کسى چيزى را به او ببخشد و از مخارج سالش زياد آيد احتياط واجب آن است که خمس آن را بپردازد، همچنين اگر از کسى ارثى به او رسد که خويشاوندى دورى با او دارد و اطّلاعى از چنين خويشاوندى و انتظارى درباره چنين ارثى نداشته، در اينجا نيز احتياط واجب آن است که خمس آن را بپردازد.
مسأله 1477ـ اگر کسى چيزى را به او ببخشد و از مخارج سالش زياد آيد احتياط واجب آن است که خمس آن را بپردازد، همچنين اگر از کسى ارثى به او رسد که خويشاوندى دورى با او دارد و اطّلاعى از چنين خويشاوندى و انتظارى درباره چنين ارثى نداشته، در اينجا نيز احتياط واجب آن است که خمس آن را بپردازد.
مسأله 1478ـ هرگاه ملکى را برافراد معيّنى، مثلاً اولاد خود وقف نمايد، چنانچه آن ملک درآمدى داشته باشد و از مخارج سال آنها زياد بيايد بايد خمس آن را بدهند.
مسأله 1479ـ چيزى را که افراد مستحق از باب خمس يا زکات مى گيرند خمس ندارد، هر چند از مخارج سالشان به عللى زياد بيايد،ولى اگر از مالى که از اين طريق به او رسيده منفعتى ببرد، مثلاً از درختى که از باب خمس به او داده شده ميوه اى به دست آورد بايد خمس آن مقدارى که از مخارج سالش زياد آمده بپردازد.
مسأله 1479ـ چيزى را که افراد مستحق از باب خمس يا زکات مى گيرند خمس ندارد، هر چند از مخارج سالشان به عللى زياد بيايد،ولى اگر از مالى که از اين طريق به او رسيده منفعتى ببرد، مثلاً از درختى که از باب خمس به او داده شده ميوه اى به دست آورد بايد خمس آن مقدارى که از مخارج سالش زياد آمده بپردازد.
مسأله 1480ـ اگر با عين پولى که خمس آن را نداده اند جنسى بخرد، معامله نسبت به مقدار خمس باطل است، مگر اين که حاکم شرع آن را اجازه دهد، در اين صورت بايد پنج يک جنسى را که خريده به حاکم شرع دهد.
مسأله 1481ـ اگر جنسى را به ذمّه بخرد ولى بعد از معامله قيمت آن را از پولى که خمس آن را نداده بپردازد معامله او صحيح و تصرّفاتش در آن جنس جايزاست، ولى چون از پولى که خمس در آن است به فروشنده داده به مقدار خمس آن پول به او مديون است و در صورتى که آن مقدار در دست فروشنده موجود باشد حاکم شرع همان را مى گيرد و اگر از بين برود عوض آن را از خريدار يا فروشنده مطالبه مى کند.
مسأله 1482ـ هرگاه کسى مالى را که خمسش را نداده اند خريدارى کند، معامله او نسبت به خمس باطل است، مگر آن که حاکم شرع اجازه دهد که در اين صورت خمس پول معامله را بايد به او داد و اگر به فروشنده داده باشد بايد از او بگيرد و به حاکم شرع دهد.
مسأله 1483ـ اگر چيزى را که خمس آن را نداده به ديگرى ببخشد مقدار خمس آن ملک او نمى شود.
مسأله 1484ـ هرگاه مالى به دست انسان از شخص کافر، يا کسى که عقيده به خمس ندارد از طريق تجارت يا غير آن بيايد، دادن خمس آن واجب نيست، امّا اگر عقيده به خمس دارد ولى خمس آن را نداده، دادن خمس آن واجب است.
