مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

مفهوم این قرارداد این است که معامله صورت نگرفته، تنها بیعانه‌ای می‌‌گیرند که بعداً معامله انجام شود.

معامله سلف (يا پیش‌خرید) آن است كه مشترى پول را بدهد كه بعد از مدّتى جنس را تحويل بگيرد.

اگر جنسى را سلف بفروشد و عوض آن را پول يا جنس ديگر بگيرد صحيح است، هرچند احتياط مستحب آن است كه هميشه در عوض جنس پول بگيرد نه جنس ديگر.

در معامله سلف همين اندازه كه بگويد اين پول را مى‏دهم كه مثلاً بعد از شش ماه فلان مقدار جنس را بگيرم و فروشنده بگويد قبول كردم كافى است، حتّى اگر صیغه‌ای نخوانند و خريدار به اين قصد پول را بدهد و فروشنده بگيرد صحيح است.

می‌‌توان به‌صورت کلی فلان مقدار سیب‌زمینی را به‌عنوان سلف فروخت و قیمت آن را دریافت کرد.

هرگاه خود پول را سلف بفروشد و عوض آن را پول بگيرد معامله باطل است.

معامله سلف شش شرط دارد: 1- صفات و خصوصيّات جنس را كه در قيمت تأثير دارد بايد معيّن كنند، ولى البتّه دقت زياد لازم نيست، همین‌قدر كه‏ گفته شود خصوصيّات آن معلوم شده كفايت مى‏كند؛ به همين جهت، معامله سلف در اجناسى كه نمى‏توان خصوصيّات آن را معيّن كرد (مانند بعضى از انواع پوست و گوشت و فرش) باطل است. 2- پيش از آن‌که خريدار و فروشنده از هم جدا شوند، تمام قيمت بايد پرداخته شود و اگر مقدارى از قيمت را بدهد معامله به همان مقدار صحيح است، ولى فروشنده مى‏تواند معامله را فسخ كند.3- بايد مدّت را کاملاً معيّن كند، مثلاً اگر بگويد اوّل خرمن جنس را تحويل مى‏دهم (و اوّل خرمن دقيقاً معيّن نباشد)، معامله باطل است. 4-زمانى را براى تحويل جنس معيّن كنند كه در آن‌وقت معمولاً جنس وجود دارد.5- بنا بر احتياط واجب محل تحويل جنس را تعيين كنند كه در كدام شهر و كدام منطقه تحويل مى‏دهند، مگر این‌که از سخنان آن‌ها جاى آن معلوم باشد.6- بايد وزن يا پيمانه آن را تعيين كنند، امّا جنسى را كه معمولاً با ديدن معامله مى‏كنند (مانند بسيارى از انواع فرش) اگر با ذكر صفات، سلف بفروشند اشكال ندارد، ولى بايد تفاوت افراد آن به‌قدری كم باشد كه مردم به آن اهمیت ندهند.

هرگاه جنسى كه سلف فروخته‌شده، در موقع تحويل ناياب شود و نتواند آن را تهيّه كند، مشترى مى‏تواند صبر كند و نيز حق دارد معامله را به هم بزند و قيمتى را كه داده پس بگيرد.

اگر فروشنده به‌جای جنسى كه قرارداد كرده جنس ديگرى بدهد و يا همان جنس را با صفات پست‏ترى تحويل دهد درصورتی‌که مشترى راضى شود اشكال ندارد.

این‌گونه معاملات تحت عنوان سلف يا سلم قرار می‌گیرد؛ ولي در سلف دو شرط مهم وجود دارد که اگر نباشد معامله باطل است:1- بايد کل مبلغ، نقد باشد و الا کالي به کالي (نسيه در مقابل نسيه) و باطل است. و اگر قسمتي از مبلغ نقد باشد، معامله به همان مقدار صحيح است.2- مشخصات جنس مورد معامله بايد معين باشد. اموري که سبب تفاوت در قيمت يا تفاوت در رغبات (تمايلات) می‌شود بايد مشخص گردد.با اين شرايط، در معاملاتي که به‌صورت اقساط مبالغي را می‌گیرند تا (به‌عنوان‌مثال) خانه‌ای را بسازند درحالی‌که هنوز خانه‌ای وجود ندارد، معامله زماني صورت می‌گیرد که تمام مبلغ پرداخت‌شده باشد يا خانه آماده‌شده، و همچنين خريد اتومبيل که در ابتدا قيمتش معين نيست و به قيمت روز تحويل می‌فروشند، زماني معامله انجام می‌شود که اتومبيل آماده‌شده باشد و تا آن زمان مبالغي که می‌پردازند به‌عنوان علی‌الحساب محسوب می‌شود و اگر فروشنده با اين پول‌ها طبق توافق مضاربه (يا کارهايي مانند آن) انجام دهد، و سودي به مشتري تعلق بگيرد اشکال ندارد.

جنسى را كه سلف خریده‌اند نمى‏توانند پيش از فرارسیدن مدّت به ديگرى بفروشند، ولى بعد از رسيدن مدّت هرچند آن را تحويل نگرفته باشد فروختن آن بى‏مانع است.

درصورتی‌که قیمت قطعی شده و معامله صورت گرفته، حق تغییر قیمت را ندارند ولی اگر قیمت تعیین نشده، معامله انجام نگرفته و بعدازآن، معامله تابع توافق طرفین است.